Duurzaamheid

Al sinds zijn jeugd is Bashar Al Badri bezig met duurzaamheid. Zo maakte hij een profielwerkstuk over stikstofproblematiek en studeerde hij Milieukunde. Tegelijkertijd komt Al Badri uit een nest van ondernemers. Die combinatie zorgt ervoor dat hij al jaren actief is met de verduurzaming van bedrijven. Niet zo gek dus, dat Bashar Al Badri nu benoemd is tot directeur van het Duurzaam Ondernemersloket. Een functie die hij combineert met zijn werk als verenigingsmanager voor de WBG.

Van informeren naar faciliteren
Het verduurzamen van bedrijventerreinen is niet nieuw voor Al Badri. Wel is de manier waarop je dat voor elkaar kunt krijgen flink veranderd. “Tien jaar geleden was het nog veel trekken”, aldus Bashar. “Er was weinig animo bij ondernemers. De nadruk lag op informeren en inspireren. Nu moeten we ondernemers vooral faciliteren, de geesten zijn rijp voor verduurzaming. Toch is het niet minder makkelijk. De wereld van verduurzaming is behoorlijk ingewikkeld, vooral doordat er zo veel verschillende manieren zijn om te verduurzamen. Begin je met isoleren of kies je meteen voor een warmtepomp. En waar haal je je stroom vandaan; kies je voor eigen zonnepanelen, duurzame stroom van een zonneweide of van windmolens of start je met besparen door het gebruik van LED lampen? We hoeven ondernemers niet meer te overtuigen van het belang, maar we kunnen ze wel adviseren bij het maken van keuzes en vooral om samen op te trekken.”

Beleving
Het ondernemersloket gaat daar een belangrijke rol in spelen. Al Badri schets drie richtingen: “In de eerste plaats moet we nog meer samenwerken. Met ondernemersverenigingen, intermediairs zoals brancheverenigingen, banken en gemeenten moeten we kennis en ervaringen delen. Verder gaan we ondernemers helpen om collectieven te vormen en keuzes te maken. Door het tonen van goede voorbeelden van koploperbedrijven en door succesverhalen te delen. Hoe deed de buurman het? Als je ziet hoe het bij de buurman is gelukt ben je immers eerder geneigd om zelf aan de slag te gaan en kun je er van leren. Tenslotte geloof ik in het creëren van een beleving. Daarmee brengen we het onderwerp dichterbij. Bijvoorbeeld door een top 10 te maken van ondernemers die de meeste energie besparen. Of een opstelling te maken met zonnepanelen of een warmtepomp. Door het tastbaar te maken kan iedereen zien en voelen wat het is en hoe het werkt.”

Het geven van onafhankelijk advies is een belangrijke rol voor het loket. “Natuurlijk zijn er commerciële partijen die adviseren. Maar als je een bakker vraagt wat je moet eten, zal hij altijd brood adviseren”, lacht Bashar. “Wij zeggen dus niet met wie je in zee moet gaan, maar we laten zien waar je rekening mee moet houden, wat het zou moeten kosten en welke vragen je een marktpartij moet stellen om uiteindelijk een goede keuze te maken. We helpen ondernemers zelf keuzes te maken maar kiezen niet voor hen!”

Stevige ambitie
Het Ondernemersloket heeft van de provincie Noord-Holland en van de Westfriese gemeenten financiering voor twee jaar gekregen. Is het na twee jaar klaar? Al Badri: “Onze ambitie is dat alle bedrijventerreinen in Westfriesland in 2040 energieneutraal zijn. Dat is natuurlijk niet mogelijk in twee jaar, daar hebben we meer tijd voor nodig. Over twee jaar willen we op 13 bedrijventerreinen minimaal 1 project in de lucht hebben. Ook dat is best ambitieus, maar het is echt noodzakelijk dat we vaart maken. Volgend jaar evalueren we met de provincie, het jaar daarna met de gemeenten. Ik hoop dat we dan onze meerwaarde hebben kunnen laten zien. Maar ik zal ook eerlijk zijn, als we geen enkel resultaat boeken dan moeten we er gewoon mee ophouden. Ook dat is ondernemen.”

Bashar Al Badri benadrukt nog eens het belang van samenwerking in de regio. “Dat doen we al heel goed, daarmee vallen we echt op in Noord-Holland. Maar ook dat kan beter, bijvoorbeeld met netbeheerder Liander om de toegang tot het net te borgen. Of met het onderwijs, dat een cruciale rol speelt als het gaat om het afleveren van technisch talent zoals installateurs. Die zijn keihard nodig om verduurzaming tot een succes te maken.” Maar Al Badri roept ook ambtenaren en raadsleden van de Westfriese gemeenten op om bij te dragen: “Verbeter het contact met de ondernemers in onze regio. Ga eens bij ze op bezoek. En laat het ons weten als je ondernemers tegenkomt die wij kunnen helpen bij het verduurzamen van hun bedrijf.”

Kijk voor meer informatie op de website van het Duurzaam Ondernemersloket.

Burgerparticipatie is een essentiële factor voor het succes van Regionale Energie Strategie (RES). Een van de gesprekspartners voor de Westfriese gemeenten hiervoor is de Zonnecoöperatie West-Friesland; een initiatief van vrijwilligers dat ervoor zorgt dat ook mensen die op het eigen dak geen zonnepanelen kwijt kunnen of willen, gebruik kunnen maken van duurzaam opgewekte stroom via panelen op daken van anderen. Rein van Straten en Leo van Eijk, beiden bestuurslid van de Zonnecoöperatie vertellen over glas op dak, glas op gras en over dé succesfactor voor burgerparticipatie: op tijd met elkaar in gesprek gaan.

Zon op dak
De Zonnecoöperatie West-Friesland wist na haar oprichting vijf jaar geleden al spoedig een groepje enthousiaste mensen te mobiliseren die op zoek ging naar alternatieven voor mensen die geen zonnepanelen op hun dak konden of wilden leggen. Het idee is simpel: een particulier koopt twee of meer zonnecertificaten. Met die investering realiseert de Zonnecoöperatie zonnepanelen op bijvoorbeeld daken van openbare- en bedrijfsgebouwen, zoals  brandweergarages, sporthallen, scholen of landbouwschuren. Via de postcoderegeling wordt de opbrengst van de zonnepanelen achteraf met de energierekening van de particulier verrekend. Zo verdient de investering zich binnen 10 jaar terug. Het bleek een succesvolle formule.

Alhoewel het concept van panelen op andermans dak simpel klinkt, gaat er een wereld achter schuil. De vrijwilligers van de Zonnecoöperatie verzorgen de administratie, ze regelen het beheer en het onderhoud van de productie-installaties, het contact met de energiemaatschappij, de belastingdienst en de netwerkbeheerder, de communicatie met leden en geïnteresseerden en het beheer van de marktplaats. En dat allemaal zonder dat ze er iets voor krijgen, vanuit een persoonlijke drijfveer om een bijdrage te leveren aan de energietransitie.

Samen zoeken naar oplossingen
De Zonnecoöperatie West-Friesland is sinds het eerste initiatief flink gegroeid en is inmiddels een belangrijke gesprekspartner voor de Westfriese gemeenten. Zo belangrijk, dat ze werden uitgenodigd om te helpen bij de burgerparticipatie voor de RES. Leo van Eijk: “Toen de Zonnecoöperatie vijf jaar geleden startte kwam de gemeente pas in beeld als we iets van hen nodig hadden, bijvoorbeeld een dak om de panelen op te plaatsen. Dat pakken we nu anders aan. We proberen nu al vanaf het begin betrokken te zijn. Dan is er nog niets in beton gegoten en is er nog veel ruimte om naar oplossingen te zoeken die bijdragen aan draagvlak onder de inwoners.”

Het organiseren van burgerparticipatie is vanaf de start van de RES een vereiste geweest. Het was dan ook de taak van de gemeenten om dat goed te organiseren. Zoals bijvoorbeeld bij de plannen voor een zonneweide in de gemeente Medemblik. Leo van Eijk: “De gemeente heeft de betrokken projectontwikkelaar gevraagd om met ons contact op te nemen. Samen met die projectontwikkelaar zijn we in gesprek gegaan; wat willen zij en wat is voor de inwoners van belang.” Met de betrokkenheid bij de ontwikkeling van de zonneweide betrad de Zonnecoöperatie een nieuw terrein. Rein van Straten: “Onze focus lag bij daken, een zonneweide kent heel andere problematiek. Hoe laat je zo’n wei goed in het landschap passen? Hoe borg je de biodiversiteit van de weide? We hadden ineens ook andere gesprekspartners. Bij een project in West-Zwaagdijk waren de Stichting Kromme Leek en de dorpsraad Zwaagdijk-West betrokken, die positief kritisch naar de inpassing van de zonneweide hebben gekeken. Zo is de afstand van de zonneweide tot de Kromme Leek in het ontwerp aangepast, met als resultaat dat de biodiversiteit van die vergrote oever sterk verbetert ten opzichte van de huidige situatie.  Samen zijn we tot die oplossing gekomen. De conclusie is: zolang je elkaar maar opzoekt voordat beslissingen zijn genomen is er nog veel mogelijk. Vaak zie je dat oud zeer richting de gemeente een rol speelt bij bezwaren. Dan helpt het dat wij als coöperatie een soort neutrale rol hebben. Die rol pakken we graag op.”

We moeten nu aan de slag
Hoe kijken de heren naar de ambitie uit de RES? Beiden geven aan dat er een pittige ambitie ligt, maar dat de concrete plannen nog ontbreken. Van Straten heeft er vertrouwen in dat het wel goed komt. “We wonen in een slim land en de technologische ontwikkelingen gaan snel. Maar we moeten niet wachten en denken dat het vanzelf gaat, we moeten nu aan de slag!” Leo van Eijk vult aan: “We hebben echt nog veel te doen. En het is essentieel om de Westfriezen mee te krijgen, die participatie moet samen met de inwoners.”

Meer informatie over de Zonnecoöperatie West-Friesland is te vinden op de website van de Zonnecoöperatie Westfriesland. 

Na de lancering van het Duurzaam Ondernemersloket op 12 mei jl. heeft het nieuwe loket ook een aanspreekpunt. Bashar Al Badri is namens de stichting energieneutrale bedrijventerreinen benoemd als directeur van het loket met daarbij de concrete ambitie: energieneutrale bedrijventerreinen Westfriesland in 2040. Al Badri combineert deze functie met zijn bestaande werkzaamheden als verenigingsmanager bij de Westfriese Bedrijvengroep.

Het duurzaam ondernemersloket helpt ondernemers bij de energietransitie. Het loket gaat hen ondersteunen en voorzien van onafhankelijke informatie. Ondernemers worden energiebewust gemaakt door onder andere het inzetten van scans en energiemonitors. De komende 2 jaar gaat het loket ondernemerscollectieven vormen op minstens 13 bedrijventerreinen, waarbij de website www.duurzaamondernemersloket.nl een centrale rol gaat spelen.

BEplus Westfriesland
Waar het loket zich focust op onafhankelijke informatie, deskundig advies en ondersteuning zal BEplus Westfriesland zich richten op collectieve inkoop en de uitvoering van energiebesparende maatregelen. Binnenkort start de sollicitatieronde voor de directeur van BEplus Westfriesland. Zowel het duurzaam ondernemersloket als BEplus hangen onder de stichting energieneutrale bedrijventerreinen en gaan samenwerken aan de doelstelling van 2040. Beide initiatieven hebben geen winstoogmerk. Meer informatie op www.duurzaamondernemersloket.nl

Foto: Alex Gitzels/Westfriesland Media

Op woensdag 12 mei is het Duurzaam Ondernemersloket Westfriesland officieel gelanceerd. Het nieuwe loket gaat ondernemers op alle Westfriese bedrijventerreinen helpen bij de noodzakelijke energietransitie. De ambitie is groot; energieneutrale bedrijventerreinen in 2040!

Loket
Ondernemers hebben grote behoefte aan ondersteuning bij energiebesparing en alles wat verder te maken heeft met verduurzamen. Daarom bundelen de Westfriese Bedrijvengroep (WBG/WBGroen), de Energie Combinatie West-Friesland (ECWF), de Stichting Parkmanagement Hoorn en NHN hun kennis en krachten om het bedrijfsleven daarbij nog beter te ondersteunen.

Ondernemers kunnen bij het loket terecht voor:

• Onafhankelijk advies over verduurzaming op (bedrijven)terrein. Waar moet je op letten als je een partij kiest en in zonnepanelen wil investeren? Is jouw dak geschikt? Welke warmte techniek past bij het pand? Hoe zit het met subsidies?
• Ondersteuning van initiatieven op je bedrijventerrein. Bestaande en nieuwe initiatieven worden door het loket ontlast en ondersteunt in bijvoorbeeld communicatie en advies.
• Aanjagen en ondersteuning van innovaties. Zijn er nieuwe, niet traditionele kansen? Het loket verneemt deze graag en ondersteund waar nodig bij elke stap in het proces tot aan de uitvoering.

Toekomstbestendige bedrijventerreinen
Bedrijventerreinen in Westfriesland zijn goed voor de werkgelegenheid van ruim 27.000 mensen, maar vragen ook veel energie door de aanwezigheid van productie, logistiek en de maakindustrie. Bedrijventerrein Hoorn 80 verbruikt zo’n 17% van het totale energieverbruik in de gemeente Hoorn. Voor een energieneutraal bedrijventerrein zijn hier dus grote stappen te maken.

Nico Meester, Projectleider Verduurzaming bedrijventerreinen NHN:  “De energietransitie biedt ook kansen. Het gaat daarbij om energiebesparing, duurzame opwek, maar ook om onderlinge uitwisseling en opslag van energie. Er zullen lokale energiebedrijven ontstaan waarbij de opbrengsten binnen het gebied zullen blijven. Het Westfriese bedrijfsleven anticipeert perfect op deze ontwikkeling. Hiermee neemt het bedrijfsleven het stuur in eigen hand om de energietransitie vorm te geven. Door en voor ondernemers!”

Geldbesparing is zeker niet de belangrijkste drijfveer. “Door corona kijken veel bedrijven opnieuw naar hun bedrijfsvoering. Wij vragen dit ook te doen ten aanzien van het productie proces. Hoe kun je dit aanpassen zodat je slimmer omgaat met de energievraag. Dit maakt nieuwe innovatie mogelijk, waardoor een gezond en toekomstbestendige bedrijfsvoering ontstaat. Wij zien dit als de kans om klaar te zijn voor de toekomst,” aldus Hans Huibers, voorzitter van de nieuwe stichting energieneutrale bedrijventerreinen West-Friesland (SEWF) waaronder het loket valt.

Regionale energietransitie

Voor de provincie Noord-Holland kan het Duurzaam Ondernemersloket een belangrijke bijdrage leveren aan de opdracht van de regionale energietransitie. Ilse Zaal, gedeputeerde economie: “Ondernemers zijn zich steeds meer bewust van het belang van duurzaamheidsmaatregelen en de economische voordelen ervan. De provincie wil de verduurzaming op gang houden en bedrijven aansporen én ondersteunen zodat zij besparende maatregelen gaan treffen en op een duurzame manier energie gaan opwekken. Het Duurzaam Ondernemersloket is een van de vijf projecten die wij ondersteunen. Het loket gaat niet alleen het bedrijfsleven ontzorgen, maar juist ook innovaties op het gebied van verduurzaming versnellen.“

Wethouder Harry Nederpelt ziet in het Duurzaam Ondernemersloket hét startpunt voor de Westfriese ondernemer die graag (verder) wil verduurzamen met een laagdrempelig, deskundig en onafhankelijk advies. ”Een energieneutraal Westfriesland is een van de ambities uit het Pact van Westfriesland 7.1. Energieneutrale bedrijventerreinen spelen daarin een belangrijke rol. Daarom ondersteunen de Westfriese gemeenten de stichting energieneutrale bedrijventerreinen de komende twee jaar met een financiële bijdrage.”

Nieuwe stichting
Onder de nieuwe stichting SEWF komen twee nieuwe uitvoeringsorganisaties: Duurzaam Ondernemersloket West-Friesland voor gratis onafhankelijk informatie, advies en ondersteuning en BEplus West-Friesland BV voor de uitvoering, begeleiding en zaken als collectief inkopen. Beiden opereren zonder winstoogmerk.

Om de nieuwe stichting mogelijk te maken investeren het Westfriese bedrijfsleven, Westfriese gemeenten, Ontwikkelingsbedrijf NHN (NHN) en de provincie Noord-Holland de komende twee jaar in totaal 250.000 euro in dit loket. Ondernemers met interesse of vragen zijn welkom voor gratis onafhankelijke informatie, deskundig advies en ondersteuning via www.duurzaamondernemersloket.nl.

Foto: Alex Gitzels/Westfriesland Media

Bestaande duurzame initiatieven gericht op bedrijven in Westfriesland, WBGroen en ECWF, bundelen hun krachten in één loket waar ondernemers op bedrijventerreinen in Westfriesland terecht kunnen voor vragen, informatie en ondersteuning in het verduurzamen van hun bedrijf en het bedrijventerrein. Het loket wordt bijgestaan door Parkmanagement Hoorn, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, de Westfriese gemeenten en provincie Noord-Holland. Een uniek publiek-privaat samenwerking voor een duurzaam bedrijfsleven in de regio.

Tijdens de officiële kick-off van het Duurzaam Ondernemersloket komen alle hoofdrolspelers aan het woord om de ambitie van het loket te onderstrepen; Energieneutrale Westfriese bedrijventerreinen in 2040. Hoe gaat dit worden behaald? Ook komen ondernemers aan het woord over de verwachtingen en de rol van het loket.

Op 12 mei kunt u tussen 15.00-15.45 uur live meekijken. U kunt zich aanmelden via www.duurzaamondernemersloket.nl. Daar vindt u ook het programma van de kick-off.

Zonnepanelen op daken, geluidschermen en op parkeerterreinen, maar ook langs wegen en op en bij bedrijventerreinen. Na overleg met inwoners, waterschap, netbeheerder en andere belanghebbenden heeft regio Westfriesland haar keuzes gemaakt in de Regionale Energiestrategie (RES). RES 1.0 is klaar.

De Regionale Energiestrategie is het streven om de energievoorziening in Nederland te verduurzamen. Daarbij wordt gekeken naar ‘hernieuwbare’ energie, energie opgewekt door de natuurlijke bronnen zon en wind. Ook Westfriesland levert haar aandeel in deze nationale opgave. In onze regio ligt de focus op zonne-energie en minder op windenergie. Dat blijkt uit de eerste officiële versie van de RES: RES 1.0.

Draagvlak
Aan RES 1.0 is een inspraaktraject voorafgegaan. “Alleen al in Gemeente Medemblik hebben we 320 inwoners geraadpleegd via lokale bijeenkomsten”, vertelt wethouder duurzaamheid van Medemblik, Harry Nederpelt. “Ook de andere Westfriese gemeenten hadden dit soort sessies. “De grootschalige inpassing van duurzame elektriciteit heeft veel maatschappelijke impact. We zien dat het soms tot felle discussies en onrust leidt. Dan moet je zorgen voor draagvlak.”

Negentien zoekgebieden
In RES 1.0 heeft Westfriesland negentien zoekgebieden in kaart gebracht, waar groene stroom, met name zonnestroom, kansrijk is. Dit vanuit het perspectief van natuur en milieu, aansluiting op het elektriciteitsnet, landschappelijke inpassing en andere wet- en regelgeving. Daarnaast wil Westfriesland zich met de Kop van Noord-Holland en de provincie hardmaken voor de combinatie van natuurontwikkeling en het opwekken van zonne-energie in het IJsselmeer bij de Wieringerhoek.

Ruimte voor nieuwe initiatieven
“RES 1.0 is een ambitie. Niets meer en niets minder”, aldus wethouder duurzaamheid van Drechterland, Jeroen Broeders. “Hier houdt het niet op. Bij de uitwerking van deze ambitie gaan we weer in gesprek met de samenleving. Dan kunnen zoekgebieden afvallen en ontstaat er ruimte voor nieuwe initiatieven. Kortom, na RES 1.0 krijg je RES 2.0. In Westfriesland maakt de Regionale Energiestrategie deel uit van het streven van bijna alle gemeenten om in 2040 energieneutraal te zijn.”

Klik hier voor meer informatie over RES 1.0

Tijdens het overleg van het Madivosa (Maatschappelijke dienstverlening en sociale aangelegenheden) op 4 maart kwamen verschillende inkooptrajecten aan bod, zoals de inkoopstrategie Veranderopgave Inburgering en de bestuursopdracht JeugdzorgPlus. Tijdens het gezamenlijk overleg van VVRE en Madivosa stond een presentatie van het project Circulaire modulaire woningen van WerkSaam en de Westfriese corporaties op de agenda.

Madivosa heeft ingestemd met zowel de inkoopstrategie Veranderopgave Inburgering als de bestuursopdracht JeugdzorgPlus. Bij de inkoopstrategie Veranderopgave Inburgering staan de leerroutes op het gebied van taal, onderwijs en participatie centraal. Het aanbieden van leerroutes aan de inburgeraar staat centraal in de nieuwe wet Inburgering. Door het vaststellen van de bestuursopdracht JeugdzorgPlus kunnen de eerste stappen worden gezet voor de inkoop van JeugdzorgPlus, namelijk het inrichten van een projectorganisatie en de start van de uitvoering. Het voornemen is om in het voorjaar een werkconferentie te organiseren over dit onderwerp.

Het plan voor de ontwikkeling van Circulaire modulaire woningen werd positief ontvangen. Door de productie van de woningen uit te laten voeren door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt heeft het project een positieve invloed op de werkgelegenheid voor kwetsbare doelgroep en daardoor op terugdringen van uitkeringslasten, zorgkosten en overlast. Bovendien draagt het project bij aan de doelstellingen uit het Woonakkoord en de vraag om versneld flexibele woningen te realiseren. Aandachtspunt is de locaties waar de woningen gerealiseerd kunnen worden. De gezamenlijke wethouders spreken af het onderwerp te agenderen voor een regionale raadsledenbijeenkomst.

Wilt u meer weten over bovenstaande of andere onderwerpen uit de bestuurlijke vergaderingen van 4 maart, neem dan contact op met het regioteam Westfriesland, info@regiowestfriesland.nl.

“Westfriesland heeft een zorgvuldig traject doorlopen om tot een strategie voor klimaatadaptatie te komen.” Jan Wijn, klimaatambassadeur bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, kan het weten. Hij zit ook aan tafel bij andere deelregio’s die aan zo’n aanpak werken.

Vijf deelregio’s, 28 gemeenten. Binnen de werkregio Noorderkwartier zijn zij allemaal bezig met dezelfde (nationale) opdracht: hun omgeving in 2050 ‘klimaatbestendig en waterrobuust’ krijgen. Jan: “In het begin was dat een enorme zoektocht. Hoe organiseer je een stresstest om kwetsbaarheden in kaart te brengen? Hoe ga je in gesprek met betrokkenen over een klimaatbestendige inrichting ? En wat moet er in een uitvoeringsagenda staan?”

Iedereen meenemen
Iedereen kiest daarin zijn eigen weg, aldus Jan. Westfriesland is vanaf het begin zeer gedegen te werk gegaan. “Ze vonden het belangrijk om stakeholders en bestuurders uitvoerig in het proces mee te nemen en steeds bij hen te toetsen of ze nog op het juiste spoor zaten. Dat vraagt de nodige tijd, maar maakt uiteindelijk het draagvlak groter.” Het mondde uit in een aanpak waarin de zeven Westfriese gemeenten zelf konden bepalen welke ambitie zij hebben op het gebied van klimaatadaptatie. Bij zo’n ambitie past een strategie.

Duidelijke koers
Jan: “Westfriesland is de enige deelregio in Noorderkwartier die het zo heeft ingevuld. De kracht zit ‘m in mijn ogen in de manier waarop de strategieën zijn uitgewerkt. Dat is behoorlijk gedetailleerd. Nu de gemeentes hun ambitieniveau hebben uitgesproken, hebben zij ook een duidelijke koers omarmd. Dat is waardevol, omdat burgers en andere belanghebbenden hierdoor weten van zij van hun gemeente kunnen verwachten en welk aandeel zij zelf hebben in een klimaatbestendige inrichting. Op die basis kun je uitstekend voortbouwen.”

Hoe ver wil je gaan in het bestrijden van de gevolgen van klimaatverandering? De zeven Westfriese gemeenten hebben daar nu hetzelfde standpunt over ingenomen. Een mijlpaal in de regionale samenwerking (het Pact van Westfriesland) en een vruchtbaar vertrekpunt om op weg te gaan naar een klimaatbestendige regio in 2050.

In 2017 werd het nationale ‘Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie’ gelanceerd. In een gecoördineerd programma bogen in heel Nederland regio’s zich over de vraag: hoe kunnen we onze omgeving zo inrichten dat de klimaateffecten zo beperkt mogelijk blijven? Ook Westfriesland pakte deze handschoen op. Samen met onder meer stakeholders brachten we kwetsbaarheden in kaart in een stresstest en voerden we een dialoog over risico’s en mogelijkheden.

Hetzelfde beschermingsniveau
Die maatschappelijke inbreng mondde uit in drie mogelijke ambitieniveaus: A (laag), B (midden) en C (hoog). Het bood de Westfriese gemeenteraden een duidelijke keuze: welk uitgangspunt willen zij hanteren bij een klimaatbestendige inrichting? “Het bijzondere is dat afgelopen weken elke gemeenteraad zich achter ambitie B en de bijbehorende strategie geschaard heeft”, vertelt Harry Nederpelt, wethouder duurzaamheid van Gemeente Medemblik en een van de regionale portefeuillehouders duurzaamheid. “Daarmee kunnen we werkelijk spreken van een gezamenlijke Westfriese klimaatadaptatiestrategie.”

Ambitie B houdt in dat Westfriesland meegroeit met de klimaatverandering. De regio richt zich op een beschermingsniveau dat vergelijkbaar is met dat van nu. “Vergis je niet, dat vraagt een flinke extra inzet”, weet Koos Brouwer, coördinator samenwerking waterketen en ruimtelijke adaptatie Westfriesland. “De verwachting is bijvoorbeeld dat tijdens een stevige regenbui in de zomer in 2050 bij benadering 25% meer neerslag valt dan nu. Met deze ambitie zetten gemeenten in op het voorkomen van schade bij een heftige bui van 60 mm in een uur. Daarnaast willen we met elkaar meer doen dan alleen bescherming bieden. We gaan klimaatadaptatie actief benutten om waarde toe te voegen aan onze stedelijke leefomgeving.”

Vergroenen van de omgeving
Veel zal te maken hebben met de manier waarop we met neerslag omgaan. Van oudsher zijn we gewend regenwater zo snel mogelijk af te voeren. Nu gaat het er om het water juist vast te houden voor perioden van droogte. En bij extreme regenval moet het mogelijk worden het water tijdelijk te ‘parkeren’ om schade te voorkomen. Vergroenen van de omgeving is een belangrijk wapen in een veranderend klimaat. Bomen en planten houden water vast en zorgen voor schaduw en natuurlijke koelte. En waar tegels en stenen plaats maken voor groen kan (overtollig) water makkelijker in de bodem wegzakken.

Koos: “Eén ding is zeker: als overheid kunnen we het niet alleen. In de strategie is een belangrijke rol weggelegd voor inwoners, stakeholders en bedrijven. De komende jaren gaan we hen op allerlei manieren bij onze aanpak betrekken. We beginnen met een grote publiekscampagne voor burgers deze zomer. Daarin willen we hen verleiden om hun tuin of balkon groener te maken.”

Archeologische bodemschatten
De eerstvolgende bestuurlijke stap is het bepalen van een Westfriese uitvoeringsagenda, waarin acties en maatregelen concreter benoemd worden. Daarmee wordt klimaatadaptatie verder geborgd in (lokaal) beleid. Achter de schermen is het projectteam met adviesbureau Sweco druk bezig met het opstellen van deze agenda. Net als bij de stresstest en strategie bestaat het uit een regionaal én lokaal deel. Want ondanks de gezamenlijkheid heeft elke gemeente zijn eigen uitdagingen.

Koos: “We nemen ook onderzoek op in de uitvoeringsagenda. Zo willen we weten hoe het zit met onze archeologische bodemschatten in relatie tot het grondwaterpeil. Water heeft namelijk een belangrijke conserverende werking. Hetzelfde geldt voor de houten funderingspalen onder gebouwen. Voor het behouden van hun draagkracht moeten de paalkoppen als het even kan onder water blijven.”

Mee koppelen
De verwachting is dat de uitvoeringsagenda april dit jaar wordt behandeld in de colleges en in juni in het regionale bestuurlijke afstemmingsoverleg (VVRE) wordt bekrachtigd. “Daarmee hebben we het instrumentarium om handen en voeten te geven aan ons beleid voor een klimaatbestendige inrichting van Westfriesland. Elke vijf jaar herijken we de strategie, zodat we kunnen inspelen op veranderende omstandigheden”, aldus Koos.

Een belangrijk gevolg van de vaststelling van beleid is dat gemeenten klimaatadaptatie voortaan meenemen bij aanpassingen in de fysieke ruimte. Harry Nederpelt: “Neem een renovatie of herontwikkeling van een wijk of nieuwbouw. Bij zo’n ingrijpend project probeer je altijd al zoveel mogelijk andere opgaven, onder en boven de grond, mee te koppelen. Nu hoort klimaatadaptatie daar ook bij. Dat vind ik winst.”

Westfriesland gaat werk maken van een regionale circulaire economie. Die ambitie spraken de partners van Duurzaam Ondernemend Westfriesland en de gemeentecolleges in grote meerderheid uit in het laatste interbestuurlijke overleg (VVRE). Zij scharen zich achter de gezamenlijke circulaire strategie en bijbehorende actieagenda.

Westfriesland wil in 2040 energieneutraal zijn. Daar past een economie bij waarbij het accent ligt op het sparen, hergebruiken en recyclen van grondstoffen. Het besluit in de VVRE is een duidelijke aanzet om te komen tot zo’n circulaire economie. “Het is een nieuwe stap om de milieu-impact van onze bedrijvigheid te verminderen en te werken aan een toekomstbestendige en gezonde regionale economie”, aldus wethouder duurzaamheid van Gemeente Medemblik, Harry Nederpelt.

Pareltjes

De regionale strategie en actieagenda zijn opgesteld door het collectief Duurzaam Ondernemend Westfriesland waarbij overheden, ondernemers en kennisorganisaties zijn aangesloten. Aan de basis ligt de Masterclass Circulair Westfriesland van maart 2020, die veel input uit de praktijk opleverde. Uitgangspunt is dat er al pareltjes zijn van circulair ondernemerschap in de regio, of het nu gaat om het terugwinnen van grondstoffen uit sneakers of het omzetten van mest in warmte en in een vervanger van stro voor koeien. Maar het zijn er nog te weinig. Door kennis, kunde en enthousiasme te bundelen, te experimenteren en te leren van elkaar moet circulair ondernemen een impuls krijgen. Tot en met 2022 richt de actieagenda zich op sectoren waar de milieu-impact groot is. Denk aan de bouw, industrie, landbouw en horeca/recreatie. Provincie, gemeentes, ondernemers en kennisinstellingen werken in deze sectoren samen in concrete circulaire verbeterprojecten.

Groen licht

Landelijk is bepaald dat Nederland in 2050 circulair moet zijn. De lichten staan nu op groen om samen in de regio de circulaire route verder te verkennen. “Op basis van de opgedane ervaringen kunnen we na 2022 onze inspanningen verbreden en versnellen”, zegt wethouder duurzaamheid van gemeente Drechterland, Jeroen Broeders. “Ik ben ervan overtuigd dat een circulaire economie niet alleen goed is voor het milieu, het biedt ondernemers ook kansen.”

De eerste actie op de circulaire actieagenda was het organiseren van een serie livestreams in de afgelopen Week van de Circulaire Economie. Ondernemers en experts bogen zich over de vraag of circulair ondernemen ook een verdienmodel kan zijn. Deze livestreams zijn nog terug te zien. Ga naar www.circulairwestfriesland.nl en laat je inspireren.

Met grote droefheid ontvingen wij het bericht van het overlijden van Gertjan Nijpels, Burgemeester van Opmeer en lid van de stuurgroep Pact van Westfriesland 7.1. De heer Nijpels was vanaf het eerste uur betrokken bij de samenwerking binnen de regio Westfriesland. Wij herinneren ons de heer Nijpels als een bevlogen bestuurder met een tomeloze inzet voor onze prachtige regio Westfriesland. Tegelijkertijd hield hij altijd de belangen van zijn eigen gemeente Opmeer scherp in het oog. De heer Nijpels heeft veel betekend voor de samenwerking tussen de Westfriese gemeentes. Wij zijn hem daar zeer dankbaar voor. Zijn gulle schaterlach zal nog lange tijd naklinken in Westfriesland.

Tijdens de VVRE vergadering (gezamenlijk vergadering van wethouders Verkeer, vervoer, ruimte en economie) van 4 februari 2021 werd onder andere gesproken over energieneutrale bedrijventerreinen en circulair Westfriesland. Op de agenda van Madivosa (Maatschappelijke dienstverlening en sociale aangelegenheden) stond onder andere de aanpak laaggeletterdheid op de agenda.

Energieneutrale bedrijventerreinen spelen een belangrijke rol bij het realiseren van een energieneutraal Westfriesland. Om ondernemers hierbij te helpen willen de partijen die samenwerken in Duurzaam Ondernemend Westfriesland (bedrijfsleven en overheid) een stichting energieneutrale bedrijventerreinen oprichten. Deze stichting helpt ondernemers onder andere met gratis, onafhankelijk advies en ondersteuning. De Westfriese gemeenten is gevraagd om de stichting met een subsidie te ondersteunen. De VVRE heeft zich in principe uitgesproken voor de oprichting van de stichting waarbij de voorwaarden nog nader uitgewerkt gaan worden. Dit is de volgende stap.

De VVRE stemt in met de actieagenda Circulair Westfriesland. Deze actieagenda richt zich op samenwerking tussen bedrijven, organisaties en de gemeenten en heeft als doel een Westfriese circulair economie aan te jagen en op te bouwen. De samenwerking richt zich vooral op inkoop, onderlinge kennisdeling en gezamenlijke projecten. De actieagenda is tot stand gekomen door samenwerking binnen Duurzaam Ondernemend Westfriesland. Gemeente Stede Broec heeft aangegeven geen actieve rol te spelen in de uitvoering van de actieagenda.

Via een presentatie werden de bestuurders van het Madivosa overleg geïnformeerd over de stand van zaken rond de Westfriese aanpak van laaggeletterdheid. Afgesproken is een beleidsnotitie op te stellen die later dit jaar in het Madivosa aan de orde komt.

Wilt u meer weten over bovenstaande of andere onderwerpen uit de bestuurlijke vergaderingen van 4 februari, neem dan contact op met het regioteam Westfriesland, info@regiowestfriesland.nl.

Binnenlands Bestuur heeft bekendgemaakt dat de Hoornse wethouder Samir Bashara de winnaar is van de verkiezing Beste Jonge Bestuurder van het jaar 2020. In de categorie Beste Bestuurder onder de 40 jaar, kreeg de Hoornse bestuurder de meeste stemmen van het publiek. Kijk voor meer informatie op de website van de gemeente Hoorn

In de landelijke Week van de Circulaire Economie (1 t/m 5 februari) organiseert regio Westfriesland in samenwerking met gemeente Alkmaar en Omgevingsdienst NHN een serie livestreams over circulair ondernemen. In deze livestreams ontdekken ondernemers hoe zij zuinig kunnen omspringen met grondstoffen en daarmee geld kunnen verdienen. Kijk mee en ontdek hoe circulair ondernemen voor jouw bedrijf een verdienmodel kan worden.

Ontdek wat jij kan doen!

Wil jij ontdekken wat circulair denken en doen voor jouw bedrijf kan betekenen? Kijk en chat dan mee tijdens de livestreams! Deze worden uitgezonden via www.circulairwestfriesland.nl en vinden elke werkdag plaats om 12.00 en 14.00 uur. De onderwerpen variëren van inkopen en aanbesteden tot geld verdienen en textielverwerking op circulaire wijze.

Programma

Maandag 1 februari, 12.00 uur: Ondernemers produceren circulair energie: Een business case die werkt! 
Maandag 1 februari, 14.00 uur: Duurzaam groeien: Tips & tools voor circulair ondernemen
Dinsdag 2 februari, 12.00 uur: Circulair boert goed!
Woensdag 3 februari, 12.00 uur: Masterclass Circulair Inkopen: Inkoopinzichten van insiders
Woensdag 3 februari, 14.00 uur: Circulair Textiel: Ondernemers pak je kans in deze keten!
Donderdag 4 februari, 12.00 uur: Circulair Geld verdienen; deze ondernemer doet het!
Vrijdag 5 februari, 12.00 uur: Circulair Renoveren & Ontwikkelen: Het pionieren voorbij

In een circulaire economie worden grondstoffen steeds opnieuw - circulair - gebruikt. Dat is noodzakelijk, omdat de aarde anders uitgeput raakt. Regio Westfriesland werkt samen met gemeente Alkmaar en provincie Noord-Holland aan de doelstelling om de verspilling van grondstoffen in de Noord-Hollandse economie te verminderen. In 2030 willen we 50% van het afvalmateriaal terugbrengen naar oorspronkelijke grondstoffen. Zo komen deze stoffen weer beschikbaar voor ondernemers en voor de productie van nieuwe goederen. In 2050 moet heel Nederland circulair zijn.

Kansen

De circulaire economie is niet alleen noodzakelijk vanuit milieuoogpunt, het biedt ook kansen, meent wethouder duurzaamheid Harry Nederpelt van Gemeente Medemblik. “In de livestreams vertellen ondernemers welke circulaire stappen zij hebben gezet en hoe zij die rendabel maken. We hopen dat andere ondernemers daardoor geïnspireerd raken en ook gaan meedraaien in de circulaire economie.”

“Goed dat ondernemers zich op deze manier kunnen verdiepen in de circulaire economie. Er liggen economische kansen voor ondernemers, terwijl we tegelijkertijd kunnen zorgen voor minder verspilling. Het vraagt om innovatie en slimmer samenwerken door bijvoorbeeld ketens te vormen”, aldus wethouder duurzaamheid Christian Braak van Gemeente Alkmaar.

De livestreams worden mogelijk gemaakt door gemeenten Alkmaar, Hoorn, Koggenland, Medemblik en Opmeer, West-Friese Bedrijven Groep (WBG), Rabobank West-Friesland, Ontwikkelingsbedrijf NHN en Omgevingsdienst NHN.

Regio Westfriesland heeft de laatste hand gelegd aan de mogelijke strategieën voor klimaatadaptatie. Begin 2021 is het aan de gemeenteraden om keuzes te maken. “Je hebt de inbreng van betrokken partijen uit de samenleving nodig om het beeld scherp te krijgen”, zeggen Martijn Steenstra en Koos Brouwer.

Dat bleek al tijdens de eerste stap in dit proces. Daarbij was het zaak om per klimaatthema (droogte, hitte, wateroverlast, overstromingen, bodemdaling en waterkwaliteit) te verkennen waar in de regio klimaatverandering tot problemen zou kunnen leiden. Aan de ene kant vormden de berekeningen en aannames in de Klimaatatlas van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier het uitgangspunt voor deze ‘stresstest’. Aan de andere kant werd deze basisinformatie verrijkt door maatschappelijke participatie in zogenaamde klimaatateliers.

Ondergelopen wegen

Koos Brouwer (coördinator samenwerking waterketen en ruimtelijke adaptatie Westfriesland): “De klimaatateliers leverden waardevolle inzichten op. Zo werden we nog eens gewezen op de strategische positie van het Dijklander Ziekenhuis in Hoorn. Stel dat de toegangswegen door hevige regenval blank komen te staan en het ziekenhuis praktisch onbereikbaar wordt. Dan hebben niet alleen de inwoners van Hoorn een probleem, maar de hele regio. Daar moet je over nadenken.” “Wat voor mij helder werd in de stresstest is dat in elke wijk aanpassingen nodig zijn. Oftewel, we moeten een lange adem hebben in dit proces”, vult Martijn Steenstra (senior adviseur water en ruime van ingenieursadviesbureau Sweco) aan.

Het gesprek met de samenleving werd voortgezet met een enquête en digitale sessies. “Door corona moesten ook wij snel schakelen”, lacht Koos. Na de inventarisatie van kwetsbaarheden en de weging op kans en impact stonden in deze online risicodialoogsessies eind juni/begin juli de oplossingen en de aanpak centraal.

“Die sessies hadden we expres breed ingestoken”, aldus Martijn. “Kom maar op met jullie suggesties en ideeën. Een van de dingen die naar voren kwam was de verwevenheid van dit thema met andere opgaves in de (openbare) ruimte, zoals woningbouw. Uiteindelijk moet alles landen in integrale projecten. Hoe organiseer je dat?” Koos: “Wat mij opviel was dat er breed draagvlak is voor groene oplossingen, zoals de aanleg van wadi’s en het planten van bomen. Dat heeft ook zijn weerslag gevonden in de strategieën.”

Drie ambitieniveaus

Al deze verkenningen, inzichten en opties moesten nu verwerkt worden tot een Westfriese aanpak van klimaatadaptatie. “Maar wel zo dat er voor de politiek nog iets te kiezen valt”, benadrukt Koos. “Zij moeten bepalen hoe belangrijk zij dit thema vinden.” Daarbij heeft Sweco teruggegrepen op een methodiek die ook elders in Nederland wordt toegepast. Martijn: “We hebben drie ambitieniveaus A, B en C vastgesteld, die de volle breedte van klimaatadaptatie bestrijken. Per ambitie is in de bijbehorende strategie beschreven hoe we het punt op de horizon kunnen bereiken (zie de toelichting op de drie niveaus onderaan dit artikel).”

Koos: “Bij ambitieniveau A doe je het minimale en richt je je op het oplossen van de grootste knelpunten. In dit scenario vraag je weinig van inwoners, bedrijven en maatschappelijke partijen, maar accepteer je ook meer risico. Bij B en C ga je kwaliteit toevoegen aan de ruimte. Er is sprake van vergroening en de biodiversiteit neemt toe. Er wordt nu wel een maatschappelijke bijdrage verwacht. Het is aan de lokale overheid om die te activeren en te faciliteren.”

Besluitvorming

In het regionaal bestuurlijk afstemmingsoverleg van begin december is bepaald om adaptiestrategie B te kiezen als uitgangspunt voor de raadsadvisering. Koos: “Uiteindelijk is het aan de gemeenteraden om te bepalen met welke ambitie zij invulling willen geven aan klimaatadaptatie. Die besluitvorming in de zeven gemeenten vindt plaats in februari 2021. Samen vormen die besluiten ‘de klimaatadaptatiestrategie Westfriesland’.”

De volgende stap is het bepalen van de uitvoeringsagenda voor de periode 2021-2025. Martijn: “Hierin werken we de strategie uit in acties waarmee we klimaatadaptatie borgen in beleid en handelen. Zo werkt de strategie dan weer door in de programmering van wijken, gekoppeld aan andere opgaves en ingebed in de Omgevingswet. In jaarplannen worden de plannen nader ingevuld met planning en budget.” Koos: “Bovendien gaan we de grootste kwetsbaarheden direct aanpakken. Hierbij trekken we uiteraard ook weer op met onze stakeholders.”

De uitgangspunten bij de ambities zijn:

• Ambitie A: Gaat ervan uit dat in 2050 meer risico wordt geaccepteerd. Dat betekent dat we in de toekomst vaker hinder of schade zullen ervaren door wateroverlast, hitte, droogte en een verslechterende waterkwaliteit dan nu.
• Ambitie B: Richt zich op een beschermingsniveau in 2050 dat vergelijkbaar is met dat van nu. We groeien mee met de effecten van klimaatverandering en moeten dus maatregelen nemen.
• Ambitie C: Streeft naar een beschermingsniveau in 2050 dat hoger is dan dat van nu. Dit is een vooruitstrevende aanpak en vergt ingrijpende maatregelen. De inzet van inwoners, bedrijven en andere partijen is onmisbaar.

Optreden tegen klimaatverandering blijft niet bij het nemen van een paar maatregelen. Het is veel ingrijpender dan dat. “We gaan onze leefomgeving veranderen”, stelt Samir Bashara, wethouder van Gemeente Hoorn en een van de portefeuillehouders klimaatadaptatie in regio Westfriesland.

Welke vorm van klimaatverandering heeft op u indruk gemaakt?

“Het is verleidelijk om de grote bosbranden in Australië te noemen begin dit jaar, veroorzaakt door extreme hitte en droogte. Volgens mij staan die nog op ieders netvlies gebrand. Maar als ik eerlijk ben, maak ik mij veel meer zorgen over het sluipende proces dat de opwarming van de aarde is. Dat we de laatste jaren in Nederland geen echte winters meer meegemaakt hebben. Dat we vroeger al bij 30 graden Celsius spraken over een warme dag, maar dat we nu regelmatig de 40 graden aantikken. Als je je dat echt realiseert, slaat de schrik je om het hart.”

Met welke klimaatinvloeden heeft Hoorn te maken?

“Wij zijn een verstedelijkte gemeente. Hittestress en wateroverlast zijn sterk verbonden aan de bebouwde omgeving, ook bij ons, met name in de oudere wijken. Klimaatadaptatie staat hoog op de agenda van onze wijkaanpak. Kunnen we bijvoorbeeld groen toevoegen of de afwatering beter regelen? Als een van de weinige gemeenten hebben we een ‘bomenbeleidsplan’ opgesteld. Nu werken we toe naar een gemeentelijke groenvisie. In die visie wegen we ook de klimaatimpact mee. Waar moeten we bomen neerzetten voor de schaduwwerking en waar voor het bij elkaar houden van de bodem? En welk type boom is dan nodig? Zo gedetailleerd werken we het uit.”

Wat veel mensen niet weten: ook het nieuwe Hoornse stadsstrand is een staaltje klimaatadaptatie…

“Klopt helemaal. Onze kustbescherming moet klimaatbestendig worden. Dan kun je de bestaande dijk gaan verzwaren. Maar wij hebben samen met het hoogheemraadschap ervoor gekozen om voor deze dijk een oeverdijk aan te leggen. Die loopt schuin af naar het water en biedt ruimte voor natuur, strand en recreatie. Zo koppel je verschillende opgaves en maak je ruimtelijke adaptatie ook leuk. Het succes zit hem in samenwerken en kansen benutten. Het zorgt voor meer maatschappelijk draagvlak.”

Hoe belangrijk is dat?

“Super belangrijk. Wat je zult zien is dat we stap voor stap onze leefomgeving gaan aapassen. Of het nu gaat om het creëren van een strand, het aanleggen van nieuwe waterbergingen of het vergroenen van een stad. Daarvoor moeten we een zorgvuldig proces doorlopen, waarin we mensen vragen om mee te denken en mee te doen.”

Wat bedoel je met ‘meedoen’?

“Klimaatverandering is zo’n groot vraagstuk. Dat kunnen we als overheid niet alleen oplossen. Daar hebben we de hulp van iedereen bij nodig. Mensen kunnen bijdragen door de tegels in de tuin in te ruilen voor meer groen. Beter voor de afwatering. In Hoorn maken we het mogelijk dat inwoners een stuk openbaar groen adopteren en dat beplanten en onderhouden. Aantrekkelijk als je groene vingers hebt, maar geen eigen tuin. Want dat is in mijn beleving ook de rol van de gemeente bij klimaatadaptatie. Als je mensen wilt activeren, zul je ze ook tegemoet moeten komen. De komende jaren zullen we goed moeten nadenken hoe we die samenwerking inhoud willen geven.”

Vanaf 26 november kunnen grote- en kleine ondernemers zich inschrijven voor het vernieuwde MKB-versnellingsprogramma van de Provincie Noord-Holland, GO!-NH. GO!-NH stimuleert de ontwikkeling van duurzame innovaties van MKB-bedrijven door ze kosteloos te ondersteunen.  De bestaande GO!-NH Accelerator wordt aangevuld met de programma’s GO!-NH Growth en GO!-NH Scale. Daarnaast komen er extra masterclasses in de GO!-NH Academy. MKB bedrijven, start-ups en scale-ups kunnen zich vanaf nu inschrijven via de website van GO!-NH. Op deze website is ook meer informatie te vinden over de verschillende programma’s. Inschrijven voor GO!-NH Accelerator en voor GO!-NH Growth kan tot 9 februari, de programma’s starten in maart 2021.

GO!-NH is een programma van de provincie Noord-Holland. Deze wordt uitgevoerd door een consortium van Innomics en Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord.  

De regio Westfriesland is het niet eens met het ontwerpbestemmingsplan Uitbreiding Agriport A7, deelgebied B1. In een brief aan gemeenteraad van Hollands Kroon geeft het portefeuillehoudersoverleg Verkeer & Vervoer, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Economie (VVRE) aan dat de ruimtelijke effecten van het bestemmingsplan onvoldoende in kaart zijn gebracht. Westfriesland heeft vragen over de in het plan beschreven mogelijkheid om kantoren in het gebied te realiseren, als onderdeel van de geplande datacentra. Het gaat dan met name om de ligging; in het landelijk gebied, zonder OV-knooppunt. Bovendien vraag de regio zich af of er wel behoefte is aan extra kantoren. Recent onderzoek van de provincie Noord-Holland laat zien dat er tot 2030 in Noord-Holland Noord voldoende kantoorruimte beschikbaar is.  Ook zijn er vragen over de nut en noodzaak van datacentra en de gevolgen voor de energietransitie.

Westfriesland roept op tot bovenregionaal overleg over de effecten van de voorgenomen plannen op de omgeving. Al eerder stelde de regio Westfriesland vergelijkbare vragen over het Gebiedsplan Wieringermeer.

Lees hier de volledige zienswijze

Met het vaststellen van een dynamisch Uitvoeringsprogramma met ruim 30 regionale projecten is de regio Westfriesland klaar om optimaal in te spelen op actuele ontwikkelingen, nu en in de toekomst. Het Uitvoeringsprogramma geeft invulling aan de ambitie om een aantrekkelijke Top-tienregio te zijn op het gebied van wonen, werken, zorg, onderwijs, verkeer en vrije tijd. Het is opgesteld door de zeven Westfriese gemeenten in nauwe samenwerking met Westfriese partners zoals ondernemers, maatschappelijke -, zorg- en onderwijsinstellingen. De projecten, zoals bijvoorbeeld het opstellen van een regionaal woonakkoord, kennen een looptijd van 2 tot 5 jaar.

Welke projecten staan de komende jaren op het programma?
De projecten uit het Uitvoeringsprogramma sluiten aan bij de ambities uit het Pact van Westfriesland 7.1. Ambities die ertoe bijdragen dat Westfriesland een regio wordt waar welvaart en welzijn, een florerende duurzame economie en een rechtvaardig sociaal beleid de belangrijkste prioriteiten zijn. Een plek dus waar het niet alleen fijn wonen, werken en leren is, maar ook een plek waar we voor elkaar zorgen. Een plek waar anderen graag op bezoek komen. In samenwerking met alle partijen zijn ruim 30 projecten geformuleerd die hier aan bij gaan dragen. Het gaat om projecten voor de korte (2 jaar) of voor een langere (2-5 jaar) periode. Voorbeelden zijn:

• Het opstellen van een regionaal woonakkoord.
• Het ontwikkelen van een regionale mobiliteitsstrategie.
• De aanpak van huisvesting voor buitenlandse werknemers.
• Het ontwikkelen van een uitvoeringsprogramma voor een energieneutraal en klimaatbestendig Westfriesland.
• Het ontwikkelen van een MKB strategie.
• Het oprichten van een ZorgAcademy.
• Het vitaliseren van verblijfsrecreatie.
• Het ontwikkelen van acties die bijdragen aan een samenleving waarin iedereen mee kan doen.
• Het geven van advies en ondersteuning om huiselijk geweld en kindermishandeling te voorkomen.

Verder lezen

Pact van Westfriesland 7.1 en Uitvoeringsprogramma

Bestuurlijke besluitvorming

Tijdens de digitale regionale raadsledenbijeenkomst van 9 september stond het Uitvoeringsprogramma Pact van Westfriesland op de agenda. De raadsleden konden met elkaar in gesprek over eventueel in te dienen moties en amendementen. Verschillende raadsleden maakten van de gelegenheid gebruik om hun mening te geven over de onderwerpen die in het Uitvoeringsprogramma benoemd staan:

• SPD en GBD uit Drechterland stelden een amendement voor over de wens om gezamenlijk een constructieve aanpak ter voorkoming van (verdere escalatie van) vechtscheidingen toe te voegen aan het uitvoeringsprogramma.
• SPD en GBD uit Drechterland stelden een amendement voor over het toevoegen van terugdringen van medicijnmisbruik aan het programma jeugd, alcohol en drugs en om het programma te verruimen naar alle inwoners in plaats van alleen jeugd.
• Fractie Tonnaer (ondersteund door meerdere Hoornse fracties) uit Hoorn stelden een motie voor om te lobbyen voor de verdubbeling van het spoor tussen Hoorn en Enkhuizen.
• GroenLinks uit Medemblik stelde een amendement voor over de werk- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten, met het voorstel goede huisvesting en de controle en handhaving als twee losse punten op te nemen.
• GroenLinks en PWF uit Medemblik stelden een amendement voor over het integreren van de input van de regionale raadsledenbijeenkomst van 11 maart in het uitvoeringsprogramma in plaats van het apart op te nemen als bijlage.
• CDA uit Koggenland stelde een amendement voor om de ambitie voor Westfriesland energieneutraal (nu: 2040) in lijn te brengen met de ambitie van het rijk.

Daarnaast sprak de VVD uit Stede Broec zijn zorg uit over de balans in de bestuurlijke aansturing van het Pact en de betrokkenheid van de raad bij het Pact. De VVD uit Stede Broec merkte op dat het nieuwe Pact veel meer punten heeft dan het oude Pact en vroeg de collega raadsleden of dat gezien het beschikbare geld en ambtelijke capaciteit realistisch is. Tenslotte vroeg de PWF uit Medemblik om betere afstemming bij activiteiten die langs de grenzen van de individuele gemeenten lopen.

De komende twee maanden staat het Uitvoeringsprogramma op de agenda van de commissies en de raden. Op 20 oktober neemt Hoorn als laatste gemeenteraad een besluit over het Uitvoeringsprogramma van het Pact van Westfriesland. 

De komende twee maanden nemen de zeven Westfriese gemeenten een besluit over het uitvoeringsprogramma van het Pact van Westfriesland. Op 9 september is het Uitvoeringsprogramma het onderwerp van de regionale raadsledenbijeenkomst. Tijdens deze (digitale) bijeenkomst kunnen de raadsleden hun ideeën over in te zetten raadsinstrumenten (moties, amendementen) met elkaar delen en afstemmen. Deze bijeenkomst is niet voor publiek toegankelijk. Na de raadsledenbijeenkomst volgt bespreking van het uitvoeringsprogramma in de verschillende lokale commissies, waarna besluitvorming in de zeven gemeenteraden volgt. Gemeente Medemblik bijt het spits af met de commissievergadering op 10 september en behandeling in de gemeenteraad op 24 september. De laatste gemeenteraad is die van Hoorn, die op 20 oktober vergadert. Hieronder vindt u het overzicht van alle vergaderdata in de regio waarbij het uitvoeringsprogramma op de agenda staat. Data zijn onder voorbehoud, meer informatie vindt u op de afzonderlijke websites van de zeven gemeenten.

Drechterland: 14 september commissie, 28 september gemeenteraad

Enkhuizen: 14 september commissie, 29 september gemeenteraad

Hoorn: 22 september commissie, 20 oktober gemeenteraad

Koggenland: 5 oktober rechtstreeks gemeenteraad

Medemblik: 10 september commissie, 24 september gemeenteraad

Opmeer: 22 september commissie, 8 oktober gemeenteraad

Stede Broec: 10 september commissie, 28 september gemeenteraad

De Westfriese gemeenten organiseren in september een nieuw evenement, ‘Gluren bij de Duurzame Buren’. Van 20 t/m 26 september kunnen inwoners uit Westfriesland een week lang, dagelijks, digitaal binnen gluren bij zeven Westfriese huiseigenaren die hun woning duurzaam verbouwd hebben en hun ervaringen graag delen.

‘Gluren bij de Duurzame Buren’ is een digitale variant op de succesvolle ‘Westfriese Duurzame Open Huizen Dag’ (2019), die dit jaar helaas niet doorgaat in verband met de coronasituatie. Gezien de vele positieve reacties van de bezoekers op dat initiatief, willen de gemeenten toch ook dit jaar Westfriese huiseigenaren inspireren over de energiebesparing- en verduurzamingskansen. Het voordeel van Gluren bij de Duurzame Buren is dat het voor bewoners hartstikke laagdrempelig is om deel te nemen: gewoon achter je laptop, in je eigen woonkamer! Daardoor is het evenement volledig coronaproof.

Veel mogelijkheden voor verduurzamen
“Er zijn tegenwoordig zoveel mogelijkheden om je woning te verduurzamen en toekomstbestendig te maken. Dan is het goed om eens te zien hoe anderen dat aanpakken of aangepakt hebben. En het leuke is, na de digitale rondleiding kun je live vragen stellen aan de bewoners en de aanwezige experts van het Duurzaam Bouwloket. Ik ga zeker even mee gluren”, aldus wethouder duurzaamheid van gemeente Medemblik, Harry Nederpelt.

Houd de website in de gaten…
Gluren bij de Duurzame Buren wordt georganiseerd door de Westfriese gemeenten in samenwerking met de Omgevingsdienst Noord-Holland Noord en het Duurzaam Bouwloket. Begin september is er meer informatie te vinden op de website van het Duurzaam Bouwloket, onder meer informatie over deelnemende woningen en getroffen duurzame maatregelen.

De heer van Wijck was vorig jaar een van de huiseigenaren die liet zien hoe hij zijn huis heeft verduurzaamd.

Sinds deze week zijn alle colleges van de zeven Westfriese gemeenten akkoord met Uitvoeringsprogramma Pact van Westfriesland. Hiermee is een mooie volgende stap gezet in het verwezenlijken van een gezamenlijk ambitie voor de regio. Na het zomerreces buigen alle gemeenteraden zich over het Uitvoeringsprogramma. Vaststelling door de raden volgt dit najaar.

Het Uitvoeringsprogramma bevat een overzicht van concrete projecten die met elkaar invulling geven aan het Pact van Westfriesland 7.1, zeven gemeenten, één geluid. In dit pact is de ambitie uitgesproken om samen te werken aan een regio waar het fijn is om te wonen en te werken, waar we voor elkaar zorgen en waar anderen graag op bezoek komen.

Zes thema’s, 32 projecten
Samen met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, onderwijs en de maatschappelijke instellingen hebben de Westfriese gemeenten een overzicht gemaakt van de projecten waarmee de regio handen en voeten wil geven aan de gezamenlijke ambitie. Dit Uitvoeringsprogramma beschrijft per thema wat we gaan doen, met wie we dat gaan doen en wanneer. Ook staat bij iedere actie beschreven hoe het bijdraagt aan de uiteindelijke ambitie. Dat heeft geresulteerd in 32 projecten verdeeld over zes thema’s:

• Wonen, leefbaarheid & bereikbaarheid
• Energietransitie & klimaatadaptatie
• Ondernemen & economie
• Arbeidsmarkt & onderwijs
• Vrije tijd
• Sociaal domein

Het Uitvoeringsprogramma is een dynamisch document. In de praktijk betekent dit dat als omstandigheden hiertoe aanleiding geven, er projecten bij kunnen komen of afvallen. Ook kan de actualiteit aanleiding zijn om bepaalde projecten te versnellen of juist te vertragen. Dit moet wel altijd passen binnen de vastgestelde gezamenlijke ambities en maatschappelijke opgaven.

Jan Nieuwenburg, een van de trekkers van het Pact van Westfriesland: “Nu de colleges akkoord zijn met het Uitvoeringsprogramma en het raadsvoorstel, hebben we weer een nieuwe stap gezet richting onze ambitie om van Westfriesland een krachtige en welvarende regio te maken waar het fijn wonen en verblijven is. De beschreven projecten laten goed zien hoe we dat met elkaar gaan doen. De keuze voor een dynamisch uitvoeringsprogramma stelt ons in staat optimaal in te spelen op actuele ontwikkelingen, nu en in de toekomst.”

Besluitvorming door Westfriese gemeenteraden
Het concept Uitvoeringsprogramma is 11 maart jl. besproken tijdens een regionale Raadsledenbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst hadden alle gemeenteraadsleden de mogelijkheid om hun mening te geven over het programma en suggesties te doen voor aanvullingen en wijzigingen. Deze inbreng wordt straks verwerkt in de uitwerking van de projecten. De komende tijd bespreken de afzonderlijke gemeenteraden van de zeven gemeenten het Uitvoeringsprogramma.

Via een advertentie in het Noord-Hollands Dagblad van 27 juni werd de inwoners van Westfriesland een hart onder de riem gestoken. De zeven burgemeesters van de Westfriese gemeenten lieten weten trots te zijn op de manier waarop de Westfriezen zijn omgegaan met de beperkingen die het Corona virus met zich heeft meegebracht. Tegelijkertijd deden de burgemeesters de oproep om vooral nog even vol te houden. Door verstandig te zijn, afstand te houden en de hygiëneregels te blijven volgen.

In een tijd waarin het klimaat verandert, is schone, duurzame energie de toekomst. In de Regionale Energiestrategie (RES) wordt onderzocht in hoeverre het grootschalig toepassen van wind- en zonne-energie aan deze toekomst kan bijdragen. Ook Westfriesland neemt hierin zijn verantwoordelijkheid, hoewel het beseft dat het lastige keuzes met zich mee brengt. Inmiddels is er een eerste globaal beeld.

Bij het bepalen van de Regionale Energiestrategie - die voor heel Nederland geldt en hier op Noord-Holland Noord niveau wordt opgesteld – wordt niet over één nacht ijs gegaan. Het heeft in deze fase tal van onderzoeken, analyses, gesprekken en bijeenkomsten in gang gezet. Alleen al in Westfriesland werden zestien zogenaamde ‘ateliers’ georganiseerd waarin een kleine 700 inwoners, agrariërs, ondernemers en andere partijen mee hebben gepraat over de mogelijkheden en onmogelijkheden van windturbines en zonneweides.

Energieneutraal in 2040

Het resultaat van deze verkenning is nu gebundeld in het voorontwerp concept-RES. Een eerste stap in een langjarig traject om met elkaar over te gaan op een duurzame energievoorziening en voor minder CO2-uitstoot te zorgen. Zo is dat ook afgesproken in het nationale Klimaatakkoord. Voor Westfriesland is de RES één van de instrumenten om als regio in 2040 ‘energieneutraal’ te zijn. Dat wil zeggen dat er dan net zoveel duurzame energie opgewekt wordt als verbruikt. Daarbij zet de regio ook sterk in op energiebesparing en verduurzaming van woningen en mobiliteit.

Een gevoelig onderwerp

Uit de bijeenkomsten met inwoners en andere betrokkenen voor de concept-RES bleek dat het plaatsen van meer windturbines en zonneweides in de regio een gevoelig onderwerp is. Iedereen begrijpt de noodzaak om te streven naar een duurzame en schone regio en minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen.

Maar men maakt zich ook zorgen dat de kwaliteit van de natuur en het typische Westfriese open landschap onder druk komt te staan door de zon- en windprojecten. En dat de cultuur-historische waarde van steden en dorpen wordt aangetast. Bovendien moeten de vruchtbare agrarische gronden zoveel mogelijk ontzien worden. Verder zijn mensen ongerust over de negatieve effecten die windturbines kunnen hebben op het woongenot.

Kansrijk?

Kansrijk zijn onder meer zonnepanelen op grote daken, op parkeerplaatsen, langs snelwegen en op bedrijventerreinen (in combinatie met windmolens). Verdeeldheid is er over het opwekken van wind- en zonne-energie op het IJsselmeer en het Markermeer. Als dit aan de orde is, dan wel goed doordacht en zorgvuldig toegepast in overleg met de andere regio’s die aan de meren grenzen.

Deze uitkomsten zijn in het voorontwerp concept-RES vertaald naar potentiële ‘zoekgebieden’. Dit zijn plekken waar zon- en windprojecten in Westfriesland gerealiseerd kunnen worden. Uiteindelijk moeten zij 963 GWh aan hernieuwbare energie kunnen opleveren, bovenop de 228 GWh die nu al wordt opgewekt. Dat houdt in dat deze regio een aandeel neemt van 1.191 GWh (1,2 TWh) in het totale Noord-Holland Noord aanbod van 4,2 TWh in de RES. Dat komt neer op 28% (en 3,4% van de landelijke opgave van 35 TWh).

Opnieuw in gesprek gaan

Maar voordat deze zoekgebieden definitief zijn, gaat de concept-RES in een uitgebreid besluitvormingstraject nog langs allerlei bestuurlijke lagen. Daarnaast wordt een inspraaktraject gestart om de zoekgebieden verder te onderzoeken. Wie is de grondeigenaar? Wie neemt het initiatief voor een windturbine of zonnepanelen? Kunnen de bewoners mede-eigenaar worden? Hoe kunnen betrokkenen het beste samenwerken? In dit stadium kunnen er nog altijd zoekgebieden bij komen of af vallen.

Het geeft precies de status weer van het voorontwerp concept-RES. Het is een tussenstap. Een manier om opnieuw in gesprek te gaan met de samenleving over duurzame energie en met elkaar keuzes te maken. Daarbij houdt Westfriesland nu en de komende jaren de vinger aan de pols van nieuwe ontwikkelingen en technologie. Met als duidelijke stip op de horizon een energieneutrale regio in 2040.

Het voorontwerp concept-RES is in te zien op www.energieregionhn.nl/conceptres. Hier kunt u ook vragen stellen over het rapport.

Op 3 maart vond de masterclass Circulair Westfriesland plaats. Een evenement waarbij ambtenaren en Westfriese ondernemers samen het gesprek aan zijn gegaan over wat circulaire economie is en wat het voor Westfriesland betekent.

Interactief plenair gedeelte
In alle vroegte zijn de ruim 70 deelnemers bij Cinema Oostereiland ontvangen met een uitgebreid ontbijt. Opening van de masterclass was in handen van Harry Nederpelt, wethouder bij gemeente Medemblik. Vervolgens verzorgden Thijs Aarden (OverMorgen) en Olaf Prinsen (Koninklijke Vereniging voor Afval en Reinigingsmanagement)een presentatie over wat circulaire economie is en kan betekenen. Het actuele onderwerp zorgde voor veel interactie met de zaal. Er was ruimte voor vragen en ondernemers deelden hun ervaringen.

Slim leren tijdens werksessies
In aparte werksessies is besproken welke circulaire stappen ondernemers en overheden gaan zetten en wat en wie ze daarvoor nodig hebben. Door de aanwezigheid van ambtenaren en ondernemers ontstond een mooie dynamiek tijdens de werksessie. Ondernemers lopen soms aan tegen wetten en regels welke duurzaam of circulair werken tegengaat. Bovendien bleken veel initiatieven vanuit gemeenten niet bij ondernemers bekend te zijn. Door deze aanpak zijn kan er slimmer van elkaar geleerd worden en weten partijen elkaar beter te vinden. De opgehaalde informatie krijgt een vertaling naar de actieagenda Circulair Westfriesland. In de week van Westfriese circulaire economie later dit jaar wordt de actieagenda gepresenteerd.

Organisatie
De Masterclass is het vervolg op ‘de Westfriese Week van de Circulaire economie 2019’, die in mei vorig jaar door het collectief Duurzaam Ondernemend Westfriesland werd georganiseerd. Deze groep bestaat uit de zeven Westfriese gemeenten, Ontwikkelingsbedrijf NHN, Rabobank, Westfriese Bedrijvengroep en Omgevingsdienst NHN.

Vanaf januari tot februari dit jaar zijn er in Westfriesland 16 ateliers georganiseerd om met inwoners, ondernemers en agrariërs in gesprek te gaan over het opwekken van zon- en windenergie. Zo willen de Westfriese gemeenten komen tot een Regionale Energie Strategie (RES) die bijdraagt aan een duurzame en energieneutrale regio. Er wordt dan evenveel energie opgewekt als verbruikt. Daarbij staat als paal boven water, dat zonder samenwerking de ambitie niet waargemaakt kan worden.

Het gesprek op basis van energiescenario’s

Tijdens de bijeenkomsten op lokaal en regionaal niveau hebben de deelnemers gesprekken gevoerd over welke opties voor het opwekken van zon- en windenergie hen het meeste aanspreken en welke juist niet. Dit werd gedaan aan de hand van drie mogelijke energiescenario’s; lokale kracht, bestaande E-infrastructuur en productielandschappen. Bij het energiescenario lokale kracht wordt er uitgegaan van coöperatieve acties. Het energiescenario E-infrastructuur gaat uit van hoe langs bestaande auto-, spoor- en waterwegen windturbines en zonnevelden geplaatst kunnen worden. Het energiescenario productielandschappen gaat uit van het zo veel mogelijk ontzien van landbouwgrond. Per bijeenkomst liepen de voorkeuren hierover uiteen.

Er zijn een aantal duidelijke gemene delers naar voren gekomen in de lokale ateliers. Zonne-energie op grote daken, parkeerplaatsen en langs spoorwegen spreekt het meeste aan. Wat niet aanspreekt is zonne-energie op agrarisch gronden, agrarisch gronden rondom woonkernen en boven fruitteelt. Windenergie langs snelwegen, spoorwegen en het repoweren van bestaande turbines spreekt het meeste aan. Wat niet aanspreekt is windenergie bij stads- en dorpsranden en op agrarische gronden. Daarbij is de aanvullende opmerking dat windenergie op het IJsselmeer en Markermeer wel aanspreekt voor gemeenten die niet liggen aan de meren, en dit niet aanspreekt voor gemeenten liggend aan de meren.

Tijdens de regionale ateliers met agrariërs en ondernemers spreekt zonne-energie opwekken op grote daken en wind op water het meeste aan. Wat beide groepen niet aanspreekt is windenergie op agrarische gronden. Kijk voor meer informatie op www.energieregionhn.nl.

Bekijk hieronder de videoverslagen en de verslagen per atelier.

• Regionaal Scenario Atelier met ondernemers op 21 januari in Hoogkarspel
• Regionaal Scenario Atelier met agrariërs op 3 februari in Wognum
• Lokaal Scenario Atelier op 30 januari in De Goorn
• Lokaal Scenario Atelier op 6 februari in De Goorn
• Lokaal Scenario Atelier op 23 januari in Hem
• Lokaal Scenario Atelier op 29 januari in Hoogkarspel
• Lokaal Scenario Atelier op 16 januari in Opmeer
• Lokaal Scenario Atelier op 15 januari in Hoorn
• Lokaal Scenario Atelier op 16 januari in Enkhuizen
• Lokaal Scenario Atelier op 14 januari in Wognum
• Lokaal Scenario Atelier op 16 januari in Wervershoof
• Lokaal Scenario Atelier op 17 januari in Medemblik
• Lokaal Scenario Atelier op 20 januari in Nibbixwoud
• Lokaal Scenario Atelier op 21 januari in Midwoud
• Lokaal Scenario Atelier op 27 januari in Andijk
• Lokaal Scenario Atelier op 28 januari in Wognum

Campagne Aardgasvrij Wonen van start

Op maandag 9 maart is de campagne wijdoenwat.nl over aardgasvrij wonen gestart. De campagne neemt inwoners mee in de overgang naar aardgasvrij wonen in 2050, informeert over de rol van de gemeente en over wat inwoners zelf kunnen doen. Vijftien gemeenten in Noord-Holland en Omgevingsdienst NHN lanceerden samen de nieuwe website www.wijdoenwat.nl, de spil van de campagne.

Op wijdoenwat.nl vertellen inwoners uit de verschillende gemeenten wat zij al hebben gedaan om aardgasvrij te wonen. En wat ze later kunnen doen. Ook wethouders, woningcorporaties en experts van Liander en het Duurzaam Bouwloket beschrijven hoe zij omgaan met aardgasvrij wonen.

Transitievisie Warmte
De gemeenten werken aan de Transitievisie Warmte die eind 2021 klaar moet zijn. In de visie regelen gemeenten wanneer en hoe gebieden en/of wijken overstappen op andere warmtebronnen. Tijdens de verandering wijst de website wijdoenwat.nl bewoners en ondernemers de weg naar onafhankelijk advies dat aansluit bij de visie van hun eigen gemeente.

WAT.nu? En WAT.later?
Barbara Harskamp, adviseur Duurzaam, Circulair & Klimaat bij Omgevingsdienst NHN, opende de campagne. “Met wijdoenwat.nl laten we zien dat we de tijd hebben om stap voor stap richting aardgasvrij wonen te gaan. Ook komen de gemeenten zelf aan het woord om uit te leggen wat zij doen om deze veranderingen in goede banen te leiden en met haalbare en betaalbare oplossingen te komen.”

Duurzaam Bouwloket
Om inwoners goed te kunnen adviseren werken de gemeenten samen met het Duurzaam Bouwloket. Zij helpen woningeigenaren met onafhankelijk advies en informatie over duurzame woonoplossingen. Denk aan energie besparen, energie opwekken, duurzaam (ver)bouwen en subsidiemogelijkheden.

Waarom aardgasvrij?
Een duurzamere warmtebron is nodig en beter voor het milieu. Door de gaswinning in Groningen ontstaan aardbevingen die schade aan woningen veroorzaken. Ook komt er bij het stoken en koken op aardgas CO2 in de lucht en raakt het Nederlandse aardgas ooit op. Daarom gaan we op zoek naar een duurzaam, klimaatneutraal alternatief.

Hoe de andere warmtebron eruit gaat zien is nog niet duidelijk en zal per gebied verschillen. Mogelijkheden zijn: biogas, waterstofgas, groene energie (wind of zon), elektrische oplossingen, aquathermie, geothermie en innovaties die de komende dertig jaar nog volgen.